Bieg na orientację – co to za wyzwanie i jak się przygotować?

Biegasz w terenie? Więc mamy dla Ciebie pomysł na fantastyczne skomplikowanie sobie treningowego życia. Biegi na orientację do tej pory nie zyskały zasłużonej popularności w Polsce – a szkoda, bo takie doświadczenie nie ma sobie równych! Przeczytaj, na czym polega bieg na orientację i w jaki sposób przygotować się na to wyzwanie!

Na czym polega bieg na orientację?

Biegi na orientację polegają na… bieganiu głową. Dosłownie – nogi na niewiele się zdadzą, jeśli w wysiłek nie zaangażujesz pełni mocy przerobowych mózgu.

W biegach tego typu chodzi o to, by dotrzeć do mety, korzystając wyłącznie z mapy i kompasu. Po drodze, musisz zaliczyć punkty kontrolne, zaznaczone na mapce. Twoje położenie rejestruje chip – pomijanie punktów kontrolnych kończy się dyskwalifikacją. Żadnego kombinowania!

Zawody najczęściej odbywają się w lasach, ale da się znaleźć również liczne warianty miejskie. Zasady w każdym przypadku są takie same. Dystans różni się w zależności od organizatora. Nie ma sztywno wytyczonej, oznaczonej ścieżki. Musisz stale sprawdzać mapę i nie spuszczać z oczu igły kompasu. Nie wystarczy stwierdzić, w którą stronę biec, by jakoś trafić do punktu kontrolnego. To wciąż wyścig – wygrywa najszybszy! Na podium wchodzi ten, który najlepiej posługuje się mapą, kompasem i podejmuje najlepsze decyzje działając w zabójczym tempie:

• otoczyć górkę i wydłużyć drogę, czy wbiec na nią i bardziej się zmęczyć? Wystarczy Ci energii na resztę wyścigu, jeśli teraz zrobisz podbieg?
• biec krzakami, bo krócej, i nabawić się skaleczeń, czy pruć się przez kamienistą ścieżkę, na której mogą rozboleć Cię stopy?
• czy Twoje buty dadzą radę na tym błocie? Może bezpieczniej i szybciej dotrzesz suchą, dłuższą ścieżką?
• …czy Ty w ogóle biegniesz w dobrą stronę?

W biegach na orientację zawodnicy startują interwałowo. Nie ma mowy o śledzeniu kolegi – kiedy ruszysz, on będzie już daleko. Jesteś Ty, mapa, kompas i Twoja głowa. Żadnych zegarków z GPS.

Treningi nigdy się nie kończą. Musisz stale doskonalić umiejętność określania kierunku, skracania trasy i gospodarowania energią w zmiennych warunkach. Tego nie da się nauczyć raz, a dobrze – w tym rodzaju biegów każda trasa jest inna. 

I na tym polega cała zabawa!

Jak wygląda mapa biegu na orientację?

Sportowa mapa orientacyjna to co innego, niż zwykła turystyczna mapka. Są na niej zaznaczone rodzaje terenu, przeszkody i tereny prywatne. Biegi na orientację mają inną legendę map, którą trzeba sobie przyswoić przed pierwszym startem.

Skala mapy to zwykle 1:15000 bądź 1:10000 (im dłuższy bieg, tym większa skala). Na krótkich biegach dla mniej zaawansowanych, spotyka się skalę 1:4000, a do celów treningowych powstają nawet mapy 1:500.

Aż do chwili startu, mapy są tajemnicą. Dostajesz mapkę do ręki dopiero, gdy przychodzi Twoja kolej. Nie ma więc mowy o wcześniejszym zaplanowaniu trasy – bieg na orientację dzieje się tu i teraz!

Polski Związek Orientacji Sportowej

Biegi tego typu mają tradycję sięgającą XIX wieku. Ich korzenie leżą w Skandynawii – pierwszy oficjalny bieg na orientację odbył się w Norwegii. W Polsce, ta dyscyplina wciąż nie zyskała dużej popularności – a szkoda!

Samo bieganie na orientację nie jest oczywiście nowym wynalazkiem – trenuje się je m.in w wojsku. Mówimy wyłącznie o sporcie.

Wokół dyscyplin sportowych wymagających orientacji w terenie, zdążyło się jednak utworzyć grono pasjonatów. Zrzesza ich Polski Związek Orientacji Sportowej, z klubami rozsianymi po całym kraju. 

Oficjalna strona PZOS jest dostępna tutaj: orienteering.org.pl/pzos

Jeśli jesteś zainteresowany sportami orientacyjnymi, na stronie PZOS poszukaj najbliższego klubu. Trening z doświadczonymi zawodnikami-pasjonatami to gwarancja sukcesu!

Co ćwiczyć przed biegiem na orientację?

Kiedy ostatnio korzystałeś z papierowej mapy? Miałeś kiedyś w dłoni kompas? Idziemy o zakład, że przed Tobą sporo przygotowań!

To właśnie czytanie mapy jest podstawą w tym typie biegów. Na samym początku zapoznaj się z mapami turystycznymi leśnych terenów – mimo że bieg na orientację ma inaczej wyglądające mapy, będziesz mniej-więcej wiedział, z czym to się je. Czytanie papierowych map to  zupełnie inne doświadczenie, niż podążanie za wskazówkami nawigacji Google.

Na pierwszy trening orientacji koniecznie zaopatrz się w kompas – z korzystaniem z niego musisz być tak dobrze oswojony, jak z mapą. Przetestuj go jeszcze podczas treningów biegowych w dobrze znanym terenie.

Rzuć okiem na plan miasta w którym mieszkasz. Udaj się w dzielnicę, której nigdy nie odwiedzasz i zwiedź ją z mapą oraz kompasem  – zapomnij o posługiwaniu się smartfonem. Miej go w pogotowiu na wypadek, gdybyś na dobre się zgubił, ale traktuj korzystanie z niego jako ostateczność.

Na pierwszy bieg na orientację wybierz właśnie bieg miejski na krótkim dystansie (sprint). Będzie o wiele bezpieczniejszy, niż start w lesie. Z pewnością go ukończysz – sprinterskie biegi odbywają się na dystansie 3-4 kilometrów.

Kiedy opanujesz spacery z mapą, zwiększ tempo. Musisz działać jak najszybciej – odruchowo reagować na wskazania kompasu. Tak więc, wciąż trzymając mapę i kompas, ćwicz bieganie w nieznanym Ci bliżej terenie miejskim. 

Najbardziej wytrawni zawodnicy potrafią przebyć całą trasę (nawet do 18 kilometrów) bez postoju. 

Poza ćwiczeniem orientacji w terenie, niezbędne jest oczywiście również kondycyjne przygotowanie. Ale o tym z pewnością wiesz – biegaj w zróżnicowanym terenie, wzmacniaj ciało treningami uzupełniającymi, a kiedy już zbudujesz formę, myśl o starcie w zawodach.

Treningi orientacji w lesie – skąd wziąć mapy?

Musisz wiedzieć, że samodzielne tworzenie map do treningów orientacji w terenie jest niezwykle trudne. Żeby ćwiczyć jak należy, dołącz do lokalnego klubu PZOS – tam otrzymasz materiały potrzebne do treningów oraz szczegółowy instruktaż. 

Przyda Ci się również strona Znajdź Się w Lesie – znajdziesz na niej wiele map do treningu orientacji w leśnym terenie: znajdzsiewlesie.pl

Na leśną wycieczkę koniecznie zabierz towarzysza – najlepiej kogoś, kto ma już doświadczenie z biegami na orientację. Samodzielne trenowanie orientacji w obcym lesie to proszenie się o kłopoty… 

Przed planowanym startem, przejrzyj stare mapy biegów na orientację. Wykuj legendę ,,na blachę” – każda pomyłka to utrata cennych minut. Upewnij się również, że Twój sprzęt do biegania sprosta leśnym wymaganiom. Zwróć uwagę szczególnie na buty.

Wybór sprzętu

Jak wspomnieliśmy, pierwszy bieg na orientację najlepiej odbyć w miejskich warunkach. Będzie Ci potrzebne to, w czym biegasz na co dzień, plus oczywiście kompas – najwygodniejszy będzie kompas kciukowy. Mapę dostaniesz na miejscu. Weź czapkę z daszkiem lub okulary przeciwsłoneczne, żeby słońce nie utrudniało Ci odczytywania położenia podczas biegu. 

Na bieg na orientację w lesie potrzebne są oczywiście buty do biegania w terenie. Wybierz takie z głębokim bieżnikiem, który gwarantuje stabilność na zróżnicowanym podłożu. Żeby nie nabawić się skaleczeń od krzaków, rozważ start w legginsach.

Czy trzeba mieć coś poza kompasem i ubiorem odpowiednim do warunków? Nie. Od strony technicznej, to bieg jak każdy inny. Nie będziesz musiał pływać czy pokonywać wymyślnych przeszkód, znanych z biegów OCR. 

Bieg na orientację to zawody, w których korzystając z mapy i kompasu zaliczasz punkty kontrolne. Od Ciebie zależy, jak dokładnie pokierujesz swoje kroki. Ma być szybko!

Orientację możesz trenować w klubach Polskiego Związku Orientacji Sportowej. Skorzystaj z listy klubów na stronie internetowej i dołącz do najbliższego. Tam uzyskasz  mapy do treningu orientacji oraz szczegółowe instrukcje. Z mapami możesz zapoznać się także na portalu Znajdź Się W Lesie.

Świetna zabawa, satysfakcja ze zdobycia każdego punktu kontrolnego, niekończące się  doskonalenie umiejętności – to cechuje każdy bieg na orientację!