Budowa mięśni nóg. Jakie są funkcje mięśni kończyny dolnej?

Człowiek posiada skomplikowaną strukturę mięśniową, a mięśnie wykonują pracę każdego dnia, umożliwiając sprawne i skoordynowane poruszanie się. Znajomość mięśni wpływa na większą świadomość ciała, która jest podstawą do wykonywania w pełni funkcjonalnych treningów biegowych. Dzięki dokładnej wiedzy na temat grup mięśni, można poruszać do pracy ich poszczególne partie. Dla biegacza szczególnie ważna jest budowa mięśni nóg. Każdy wykonywany ruch wymaga pracy mięśni, która wspomaga przemieszczanie kości. Jej poznanie pozwala na zaplanowanie dokładnego treningu angażującego wybrane mięśnie, a także na szybką reakcję na ewentualną kontuzję. Dzięki znajomości mięśni nie tylko możemy szybko reagować na powstałe kontuzje, ale także zapobiegać im poprzez świadomy trening. Z tego artykułu dowiesz się, jak zbudowane są kończyny dolne i jakie są funkcje mięśni kończyny dolnej.

Mięśnie nóg – podział na grupy 

Mięśnie nóg u człowieka dzielą się na 4 charakterystyczne grupy. Dzięki temu dużo łatwiej jest opisać ich funkcję, a zapamiętanie ich budowy jest prostsze. Wyróżniamy:

• mięśnie obręczy kończyny dolnej 
• mięśnie uda
• mięśnie goleni
• mięśnie stopy

Poszczególne grupy odpowiadają za poruszanie do pracy poszczególnych części kończyny dolnej, angażując je do ruchu. Wszystkie razem odpowiadają za podtrzymywanie ciężaru górnych partii ciała, za zachowanie pozycji stojącej oraz wspomagają równowagę całego ciała. 

Mięśnie obręczy kończyny dolnej 

Mięśnie należące do tej grupy bezpośrednio oddziałują na staw biodrowy. Możemy określać je jako zginacze, prostowniki, przywodziciele, odwodziciele oraz mięśnie rotujące do wewnątrz i zewnątrz. Są to mięśnie, które wspomagają wykonywanie ruchów biodrami. Otaczają one biodra ze wszystkich stron i niejednokrotnie na siebie zachodzą. Przytrzymują one głowę kości w panewce zapewniając odciążenie stawu biodrowego. Poniżej przedstawiona została budowa mięśni pośladków oraz pozostałych mięśni obręczy kończyny dolnej. Wśród tej grupy można wyróżnić mi.n mięśnie pośladkowe, mięsień gruszkowaty i czworoboczny uda.

Mięsień pośladkowy wielki 

Mięsień ten jest prostownikiem, co oznacza, że jego główną funkcją jest odwodzenie oraz przywodzenie całej kończyny. Jest również rotatorem zewnętrznym stawu biodrowego. Pokrywa go warstwa tkanki tłuszczowej oraz jest unerwiony przez nerw pośladkowy dolny. Mięsień pośladkowy wielki odpowiada za utrzymanie pionowej postawy całego ciała. 

Mięsień pośladkowy średni 

Jest to mięsień unerwiony przez nerw pośladkowy górny, a jego główną funkcją jest odwodzenie nogi oraz wspomaganie stawiania kroków. Warto również wspomnieć, że unosi on miednicę poprzez napięcie po przeciwnej stronie – napięcie po stronie prawej powoduje uniesienie miednicy po stronie lewej i na odwrót. Dzięki tej funkcji zapewnia stabilizację miednicy oraz zapewnia równowagę całego ciała.

Mięsień pośladkowy mały 

Jest to mięsień odpowiedzialny za rotację wewnętrzną miednicy. Wspomaga on dwa pozostałe mięśnie w ich pracy oraz jest unerwiony przez nerw pośladkowy górny. 

Mięsień gruszkowaty 

Mały mięsień zlokalizowany bezpośrednio pod pośladkiem. Odpowiada za zewnętrzną rotację stawu biodrowego, jego odwodzenie oraz jego wyprost z pełnego zgięcia. 

Mięsień napinacz powięzi szerokiej

Mięsień ten odpowiada za stabilizację kończyny podczas wyprostu  w stawie kolanowym. Dodatkowo jego funkcją jest zginanie i odwodzenie stawu biodrowego. Jest również jego rotatorem wewnętrznym. 

Mięsień zasłaniacz wewnętrzny

Jest silnym rotatorem uda na zewnątrz. Jego funkcją jest również przywodzenie uda. Nieznacznie wspomaga również jego prostowanie. 

Mięsień zasłonowy zewnętrzny 

Wspomaga przywodzenie oraz rotację uda na zewnątrz. 

Mięsień bliźniaczy górny i mięsień bliźniaczy dolny

Wspomagają przywodzenie uda oraz obracają je na zewnątrz. Stanowi oparcie dla pracy mięśnia zasłonowego zewnętrznego. 

Mięsień czworoboczny uda

Ten mięsień również rotuje udo na zewnątrz oraz przywodzi i prostuje biodro. 

Mięsień biodrowy, mięsień lędźwiowy większy i mięsień lędźwiowy mniejszy

Mięśnie te są odpowiedzialne za zginanie, przywodzenie oraz rotację zewnętrzną w stawie biodrowym. Są to również zginacze uda. Główną pracę wykonuje mięsień biodrowy, a mięśnie lędźwiowe wspomagają jego czynności.

Mięśnie uda 

Tę grupę określa się jako największy zespół mięśniowy w ludzkim ciele. Dzielimy go na trzy grupy: przednią, tylną oraz przyśrodkową.

Grupa przednia mięśni ud 

Jest pierwszą z trzech grup mięśni uda. Jest grupą, która zawiera mięśnie prostowniki. To właśnie do tej grupy należy mięsień czworogłowy uda. Przyjrzyjmy się wszystkim mięśniom należącym do tej grupy. 

Mięsień krawiecki

Jest to mięsień, który zgina zarówno staw biodrowy, jak i kolanowy. Jego funkcją jest zatem zginanie, obracanie i odwodzenie uda na zewnątrz oraz obracanie do wewnątrz łydki. Jest unerwiony przez nerw udowy.

Mięsień czworogłowy uda

Jest to tak naprawdę grupa mięśni, na którą składają się 4 mięśnie: 

• mięsień prosty uda
• mięsień obszerny boczny
• mięsień obszerny pośredni
• mięsień obszerny przyśrodkowy

Mięsień czworogłowy uda można określić jako najsilniejszy prostownik uda. Jego zadaniem jest odwodzenie, zgięcie oraz rotacja zewnętrzna biodra. Główną rolę odgrywa tu mięsień prosty uda. Cała grupa mięśni, tak jak mięsień krawiecki, jest unerwiona przez nerw udowy. 

Warto wspomnieć o budowie i czynnościach wykonywanych przez mięsień obszerny przyśrodkowy. Jego włókna są ułożone w poprzek, co daje mu siłę do ściągania rzepki do właściwej pozycji, która może być zmieniana przez rozbudowane mięśnie po zewnętrznej stronie uda. Mięśnie ud nie są rozłożone proporcjonalnie. Po jego zewnętrznej stronie jest ich więcej i właśnie ich praca może powodować ściąganie rzepki do zewnątrz. Mięsień obszerny przyśrodkowy ma za zadanie naprowadzać ją do naturalnej pozycji. 

Mięsień stawowy kolana

Mięsień ten napina torebkę stawu kolanowego, dzięki czemu chroni ją przed fałdowaniem w czasie prostowania kolana. Praca mięśnia stawowego kolana ma zatem za zadanie zapobiec wypukleniu torebki między rzepkę a kość udową podczas prostowania stawu kolanowego. 

Grupa tylna mięśni ud

W jej skład wchodzą trzy mięśnie. Wszystkie są unerwione przez nerw piszczelowy. Natomiast głowa krótka mięśnia dwugłowego uda jest dodatkowo unerwiona przez nerw strzałkowy wspólny. Od zewnętrznej strony znajduje się mięsień dwugłowy uda, natomiast od wewnętrznej mięsień półścięgnisty i półbłoniasty. Takie ułożenie mięśni pozwala zapobiec niekontrolowanym ruchom rotacyjnym stawu kolanowego. Tylne mięśnie uda są prostownikami kończyny w stawie biodrowym i zginaczami w stawie kolanowym. W grupie tylnej mięśni ud wyróżniamy:

Mięsień dwugłowy uda

Jak nazwa wskazuje na jego budowę składają się 2 głowy: długa i krótka. Za zadanie mają prostowanie stawu biodrowego oraz rotację i zgięcie w stawie kolanowym. 

Mięsień półbłoniasty

Jest silnym prostownikiem i przywodzicielem stawu biodrowego. Zgina i nawraca nogę w stawie kolanowym. Dodatkowo rotuje wewnętrznie goleń. 

Mięsień półścięgnisty

Jego funkcje są podobne do mięśnia półbłoniastego, jednak jego przywodzenie i prostowanie stawu biodrowego jest znaczne słabsze. Wspomaga zgięcie nogi w kolanie w słabym zakresie ruchu. Również rotuje w wewnętrzną stronę mięśnie podudzia, jednak w słabszym zakresie niż poprzedni mięsień. 

Grupa przyśrodkowa mięśni ud

Mięśnie te nazywane są grupą przywodzicieli. Unerwia je nerw zasłonowy z wyjątkiem mięśnia grzebieniowego, który jest unerwiony przez nerw udowy. Ich główną funkcją jest przywodzenie uda. Ponadto prostują je i słabo obracają na zewnątrz. Dodatkowo zginają nogę w stawie kolanowym i słabo obracają podudzie do wewnątrz. Do tej grupy zaliczamy:

Mięsień smukły

Mięsień odpowiedzialny za rotację zewnętrzną i przywodzenie stawu biodrowego. W działaniu na staw kolanowy zgina go i rotuje wewnętrznie. 

Mięsień grzebieniowy, przywodziciel krótki, przywodziciel długi 

Ich funkcją jest przywodzenie i zginanie stawu biodrowego. 

Mięsień przywodziciel wielki

Wykonuje przywodzenie i rotację stawu biodrowego. 

Mięśnie goleni

Mięśnie goleni odpowiadają głównie za poruszanie stopy oraz palców. Do tych czynności możemy zaliczyć m.in. zginanie grzbietowe stopy w stawie skokowym górnym, prostowanie palców i rewersję stopy. Budowa łydki człowieka jest podzielona na 3 części: przednią, tylną i boczną.

Grupa przednia mięśni goleni

Mięśnie te odpowiadają za prostowanie stopy oraz palców. W jej skład wchodzą:

Mięsień piszczelowy przedni

Odpowiada za zgięcie grzbietowe stawu skokowego górnego oraz odwrócenie z przywiedzeniem stawu skokowego dolnego.

Jego funkcją jest zgięcie grzbietowe stawu skokowego górnego oraz odwracanie stopy (odwracanie z przywodzeniem stawu skokowego dolnego).

Mięsień prostownik długi palucha

Jak jego nazwa wskazuje jego rolą jest silne prostowanie palucha. Dodatkowo jest odpowiedzialny za zginanie grzbietowe w stawie skokowym oraz odwracanie stopy (prostuje, odwodzi i nawraca stopę). 

Mięsień prostownik długi palców

Analogicznie do poprzedniego mięśnia, mięsień prostownik długi palców prostuje palce (poza paluchem). Za zadanie ma prostowanie i odwodzenie stopy w stawach międzypaliczkowych. Jego rolą jest również zginanie grzbietowe w stawie skokowym oraz odwracanie stopy.

Mięsień strzałkowy trzeci

Wchodzi w skład prostownika długiego palców. Działa podobnie jak mięsień piszczelowy przedni – odpowiada za zgięcie grzbietowe stopy. Jest nawracaczem i odwodzicielem stopy. 

Grupa tylna mięśni goleni

Grupę tylną możemy podzielić na warstwę powierzchowną i głęboką. Jak nazwa wskazuje w ich skład będą wchodzić mięśnie położone od zewnętrznej strony do głęboko umiejscowionych w środku mięśni. Ich funkcją jest zginanie palców i stopy w stawie skokowym oraz jej inwersja. 

Grupa tylna mięśni podudzia – warstwa powierzchowna:

Mięsień trójgłowy łydki

Jest tworzony przez mięsień brzuchaty, który ma dwie głowy – boczną i przyśrodkową oraz przyczepia się nad stawem kolanowym, i mięsień płaszczkowaty, który przyczepia się pod stawem kolanowym. Jest to mięsień, który jest najsilniejszym zginaczem podeszwowym stopy. Dodatkowo wspomaga zgięcie w stawie kolanowym oraz odwracanie i przywodzenie w stawie skokowym dolnym. Mięsień ten jest unerwiony przez nerw piszczelowy. 

Mięsień podeszwowy

Jego główną czynnością jest wspomaganie funkcjonowania mięśnia trójgłowego łydki. Napina torebkę stawu kolanowego. Również unerwia go nerw piszczelowy. 

Grupa tylna mięśni podudzia – warstwa głęboka:

Mięsień podkolanowy

Wykonywaną przez niego czynnością jest rotacja wewnętrzna i zgięcie podudzia w stawie kolanowym.

Mięsień piszczelowy tylny

Mięsień ten odpowiada za zgięcie podeszwowe stopy oraz obraca ją i przywodzi w stawie skokowym dolnym. 

Mięsień zginacz długi palców

Mięsień ten zgina stawy międzypaliczkowe oraz odpowiada za zgięcie podeszwowe stopy i odwracanie z przywodzeniem w stawie skokowym dolnym. 

Mięsień zginacz długi palucha

Wykonuje zgięcie podeszwowe stopy, odwraca z przywodzeniem w stawie skokowym dolnym oraz zgina palucha we wszystkich stawach. 

Grupa boczna mięśni goleni

W tej grupie możemy wyróżnić:

• mięsień strzałkowy długi, 
• mięsień strzałkowy krótki,
• mięsień strzałkowy trzeci.

Mięśnie te powodują ewersję stopy. Dwa pierwsze unerwia nerw strzałkowy powierzchowny, a ostatni nerw strzałkowy głęboki. Ich funkcją jest zginanie podeszwowo stopy oraz nawracanie z odwodzeniem w stawie skokowym dolnym. Mięsień strzałkowy trzeci wspomaga zgięcie grzbietowe stopy.

Mięśnie stopy 

Ich główną funkcją jest poruszanie palcami, wspomaganie stawów oraz utrzymanie sklepienia stopy, co jest kluczowe do utrzymania pionowej postawy całego ciała.  Dla biegaczy mięśnie te mają szczególne znaczenie, gdyż zwiększają one siłę stopy. Wpływa to na siłę wybicia od powierzchni ziemi. Wśród mięśni stopy możemy wyróżnić kolejny podział na mięśnie grzbietowe i mięśnie podeszwowe stopy. 

Mięśnie stopy – mięśnie grzbietowe stopy

W tym podziale wyróżniamy mięsień prostownik krótki palców oraz mięsień prostownik krótki palucha. Ich głównym zadaniem jest zginanie palców w kierunku grzbietowym, prostowanie ich oraz rozstawianie. 

Mięśnie stopy – mięśnie podeszwowe stopy

W tej grupie możemy wyróżnić mięśnie wyniosłości przyśrodkowej, bocznej i pośredniej.

Mięśnie wyniosłości przyśrodkowej

Mięśnie te wzmacniają przyśrodkową część sklepienia stopy oraz zginają paluch i odwodzą go do drugiego palca. W tej grupie możemy wyróżnić:

• mięsień odwodziciel palucha, 
• mięsień zginacz krótki palucha,
• mięsień przywodziciel palucha.

Mięśnie wyniosłości bocznej

Główna czynność tych mięśni polega na wzmacnianiu podłużnego sklepienia stopy oraz skręcania jej. Dodatkowo mięśnie te umożliwiają nieznaczne zginanie i odwodzenie najmniejszego palca. Grupa obejmuje:

• mięsień odwodziciel palca małego, 
• mięsień zginacz palca małego,
• mięsień przeciwstawiacz palca małego.

Mięśnie wyniosłości pośredniej

Funkcją tych mięśni jest wzmocnienie strzałkowego sklepienia stopy oraz zginanie 3 środkowych palców. Wśród mięśni wyniosłości pośredniej znajduje się:

• mięsień zginacz krótki palców, 
• mięsień czworoboczny podeszwy, 
• mięśnie glistowate stopy, 
• mięśnie międzykostne podeszwowe,
• mięśnie międzykostne grzbietowe stopy.

Chcesz uzupełnić swoją wiedzę? Sprawdź, jakie mięśnie pracują podczas biegania i popraw swoje treningi!